Zdrowe korzenie są podstawą zdrowej rośliny. Korzenie mogą być atakowane przez grzyby, co prowadzi do rozkładu tej części rośliny. Jednakże większość grzybów nie jest pierwotną przyczyną problemów silnych korzeni. Dopiero osłabione korzenie mogą zostać wtórnie zarażone lokalnie obecnymi grzybami. W przypadku zwiększonej obecności grzybów wtórnych, korzenie zostaną zaatakowane szybciej, jeżeli są słabe. Z uwagi na powyższe, niezwykle istotną kwestią jest utrzymywanie zdrowego stanu korzeni.
Z tej właśnie przyczyny nawadnianie, efektywne stężenie, temperatura ogrzewania oraz aktywność rośliny stanowią ważne czynniki podczas hodowli. Czasami jednak konieczne jest obniżenie obecności grzybów za pomocą środków chemicznych. Dodatkowo, hodowcy coraz częściej stawiają na „odporną hodowlę”, by uniknąć problemów z korzeniami. Termin ten oznacza dopasowanie biologicznej aktywności wokół korzenia, w celu uodpornienia go przeciwko atakom grzybów lub do zwalczania spowodowanej nimi choroby.
Funkcje korzeni
Korzeń jest częścią rośliny, która pochłania wodę i rozpuszczone składniki odżywcze. Z uwagi na pochłoniętą wodę w korzeniu generowane jest ciśnienie. Korzeń zapewnia także osadzenie rośliny w substracie. Posiada on strukturę przybliżoną do łodygi. W jego środkowej części znajduje się walec osiowy, złożony z naczyniek ksylemowych i naczyniek sitowych. Woda i rozpuszczone składniki odżywcze przekazywane są do rośliny za pomocą naczyniek ksylemowych. Naczyńka sitowe natomiast zapewniają przepływ produktów asymilacji, takich jak np. cukier, z rośliny do korzenia.
Zdrowe korzenie rośliny Phalaenopsis
Korzenie Anthurium i Phalaenopsis
Anthurium i Phalaenopsis są epifitami. Epifity to organizmy rosnące na roślinach bez pobierania z nich pokarmu. Ich korzeń składa się z rdzenia i okrycia. W przypadku Phalaenopsis okrycie jest gąbczastą tkanką nazywaną welamenem. Welamen jest miejscem gromadzenia wody i składników odżywczych. Przekazywanie wody i składników odżywczych odbywa się poprzez rdzenie korzeni.
Grzyby i rośliny
Grzyby często współżyją w symbiozie z roślinami. Sądzi się, iż około 80-90% roślin współżyje w symbiozie z grzybami. Najczęstszą interakcją pomiędzy nimi jest mikoryza, polegająca na otaczaniu przez strzępki grzybów włośników korzenia rośliny. Takie współżycie jest korzystne zarówno dla rośliny jak i dla grzyba. Roślina może pobierać więcej składników odżywczych za pośrednictwem grzyba. Ponieważ grzybnia otacza włośniki korzenia rośliny, chroni je także przed odwodnieniem oraz pasożytami. Grzyby otrzymują natomiast od roślin węglowodany, produkowane na liściach w wyniku fotosyntezy i przekazywane do korzeni. Nie mniej niż 5 do 20% wszystkich przyswojonych cukrów wydalane jest przez korzenie. W powyższy sposób roślina może korzystnie wpłynąć na przydatny organizm żyjący w glebie, przeciwdziałający szkodliwym organizmom.
Jednakże niektóre grzyby mogą stać się pasożytami roślin. W przypadku odmian pasożytniczych na końcach strzępków grzyba często znajdują się organy ssące, które przenikają do komórek roślinnych, by czerpać składniki odżywcze. Niektóre z tych grzybów mogą negatywnie wpływać na korzenie, przyczyniając się do powstawania problemów.
Kroki podejmowane w hodowli do zapobiegania problemów z korzeniami
W trakcie hodowli czynniki takie jak: wybór substratu, nawadnianie, klimat, użyźnianie oraz planowanie/dbałość o uprawę znacząco wpływają na powstawanie silnych i zdrowych korzeni oraz na utrzymywanie ich w tym stanie. Dzięki higienie, dezynfekcji oraz czystości materiału roślinnego można zmniejszyć obecność grzybów. Czasami jednak konieczne jest obniżenie obecności grzybów za pomocą środków chemicznych. W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się „odpornej hodowli”. Poniżej wyjaśnimy kroki możliwe do podjęcia w hodowli, po których szczegółowo opiszemy wspomniane pojęcie „odpornej hodowli”.
Wybór substratu i nawadnianie
Z uwagi na fakt, iż Anthurium i Phalaenopsis są epifitami, ich korzenie potrzebują przewiewnego substratu. Przewiewny substrat sprawia, iż korzenie są aktywne i szybko rosną. W zależności od odstępów czasu pomiędzy poszczególnymi sesjami oraz ilości stosowanej wody, w substracie znajdować się będzie mniej lub więcej powietrza. Zwłaszcza w przypadku Phalaenopsis substrat, który pozostaje wilgotny przez długi okres, może zatrzymać wzrost korzenia. Zbyt wilgotny substrat podwyższa ciśnienie korzenia także w innych uprawach.
Anthurium doniczkowe w łupinach kokosowych. Doniczka z lewej strony posiada drobniejszą strukturę niż doniczka z prawej.
Klimat
Ażeby utrzymać korzeń w aktywnej formie, konieczne jest parowanie i odpowiednia temperatura tej części rośliny.
Parowanie
Silnikiem chłonności wody jest parowanie, za pośrednictwem którego woda popychana jest w górę rośliny. Pobieranie wody i składników odżywczych odbywa się zwłaszcza w najmłodszych częściach korzenia, a w szczególny zaś sposób na włośnikach. Jeżeli parowanie zostanie wstrzymane lub ulegnie szybkiemu spadkowi, korzenie zostaną osłabione z uwagi na podwyższenie ich ciśnienia. Można ograniczyć powyższy proces, unikając gwałtownych zmian klimatu. Ponadto, ciśnienie korzenia może być także kontrolowane za pomocą nawadniania oraz efektywnego stężenia. Zmiany ciśnienia oraz jego wysokie parametry w korzeniu mogą doprowadzić do osłabienia tej części rośliny.
Temperatura korzenia
Optymalna temperatura korzenia jest konieczna, by ten rozwinął silny system. W substracie korzenie nie nagrzewają się tak szybko przez promieniowanie dochodzące. Zwłaszcza w przypadku hodowli w klimacie, w którym temperatury nocne są niskie, wzrost temperatury całej masy substratu, wody oraz korzeni następuje bardzo wolno. Dlatego też bardzo ważną kwestią jest zapewnienie odpowiedniego ogrzewania podczas zimniejszych nocy, za pośrednictwem dolnych przewodów.
Wysuszanie substratu w doniczkach stanowi dla Phalaenopsis ważną kwestię, by uniknąć stagnacji korzenia. Ogrzewanie za pośrednictwem dolnego przewodu może zapewnić dobre wysuszanie substratu.
Użyźnianie
Poprawne stężenie efektywne polega na równowadze pomiędzy wystarczającymi możliwościami do pobierania składników odżywczych a zapobieganiem wstrzymania wzrostu korzenia z uwagi na zbyt wysokie stężenie efektywne. W ostatnich latach efektywne stężenie dla Anthurium ciętego ulegało modyfikacjom, dopasowując się do zmiennych warunków klimatycznych. Podczas zimy oraz deszczowych pór roku efektywne stężenie może być wyższe, by uchronić ciśnienie korzenia przed nadmiernym wzrostem w tym okresie, a także, by uniknąć problemów z jakością. Podczas wzrostu Anthurium i Phalaenopsis doniczkowego zazwyczaj utrzymuje się stałe stężenie efektywne. W przypadku Anthurium doniczkowego efektywne stężenie może być kontrolowane w najlepszy sposób za pomocą analizy kompostu. Optymalne stężenie efektywne wynosi około 0,5 w 1:1,5 analizowanej gleby.
W przypadku Phalaenopsis obniżanie efektywnego stężenia za pomocą wypłukiwania przynosi pożądane efekty, by uniknąć nadmiaru jego wartości. W substracie z kory najlepsze stężenie efektywne wynosi 0,8-1,2 mS/cm. Jeżeli stężenie przekracza 1,2, może zostać obniżone poprzez wypłukanie czystą wodą podczas sesji nawadniającej.
Planowanie / dbałość o uprawę
Rozmieszczenie roślin doniczkowych oraz usuwanie liści Anthurium ciętego to czynniki, które między innymi wpływają na zmianę parowania. Zmiany przeprowadzane niezbyt gwałtownie sprawiają, iż korzenie wykazywać będą krótszy okres przejściowy i lepiej będą opierać się grzybom. Jak więc możemy zauważyć, na aktywność korzeni jest w stanie wpłynąć dobre rozplanowanie oraz regularne dbanie o uprawę.
Kontrola chemiczna
W przypadku wzrostu zagrzybienia wynikającego z problemów korzeni, często konieczne jest ograniczenie owych problemów poprzez zmniejszenie stopnia zagrzybienia, uzyskiwane z kolei za pomocą kontroli chemicznej. Czasami wybierana jest ona w sposób zapobiegawczy, by zredukować obecności zagrzybienia w okresach przed spodziewanym osłabieniem rośliny. Powyższe może uchronić osłabione korzenie przed atakiem grzybów.
Zdrowe korzenie Anthurium ciętego w perlicie.
Higiena, dezynfekcja oraz czystość materiału roślinnego
Dzięki zachowaniu surowej higieny przedsiębiorstwa można zapobiec zagrzybieniu. Przed wejściem na obszar uprawy wszyscy pracownicy i osoby odwiedzające powinny zdezynfekować sobie dłonie oraz obuwie. Jeżeli jednak mimo wszystko dojdzie do zagrzybienia, należy unikać jego rozprzestrzenienia się w szklarni przedsiębiorstwa. Osiągniemy to, między innymi poprawnie dezynfekując odsączaną wodę przed jej powtórnym użyciem. Trzeba mieć na uwadze również, iż istnieje ryzyko rozprzestrzenienia podczas wykonywania zwyczajowej pracy. Po zasadzeniu rośliny są bardzo podatne. Warto więc zapewnić dobry substrat oraz zadbać o niezagrzybiony system/doniczki hodowlane. Ostatnia porada, jednak o niemniejszym znaczeniu: zaczynajmy od czystego materiału roślinnego.
Odporna hodowla
Ostatnimi czasy dużo uwagi poświęca się „odpornej hodowli” z zastosowaniem odpornych substratów. Są to substraty oparte na mechanizmach działania odnajdywanych także w naturalnym odtoczeniu. Wspomniane mechanizmy działania posiadają efekt zapobiegawczy w stosunku do ewentualnych wad uprawy, spowodowanych chorobami i szkodnikami. Dzięki odpornemu substratowi może się poprawić witalność korzenia oraz/lub można uniknąć okazji do uszkodzenia korzeni przez patogeny.
Ażeby zwiększyć szansę na sukces biologicznych zabiegów, często zaleca się stosowanie różnych środków do zmniejszenia ryzyka zachorowania.
Zdolność gleby do zwalczenia choroby jest skomplikowanym zjawiskiem. Odzwierciedla się ono często w nieprzewidywalnym działaniu kilku pozornych, podziemnych wrogów naturalnych. Przykład stanowi grzyb Trichoderma sp. Jest on skuteczny w walce z dużą liczbą grzybów patogennych, jednakże w niektórych przypadkach nie zawsze jest tak efektywny. Mechanizm odporności na choroby zależy w dużej mierze od interakcji pomiędzy organizmami żyjącymi w glebie, od warunków fizycznych oraz kwestii organicznych.
Nie ulega wątpliwości, iż duże znaczenie w wymiarze odpierania chorób wywierają drobnoustroje żyjące w glebie i w substracie. Organizmy żyjące w glebie, a zwłaszcza drobnoustroje, odrywają tutaj ważną rolę. Istnieją różne metody określania wymiaru oraz składu organizmów żywych w glebie. Za pomocą komputerowej analizy pokarmu w glebie bada się różne poziomy organizmów oraz wewnętrzne relacje zachodzące pomiędzy nimi. W oparciu o opisaną analizę można dostosować naturalne organizmy żyjące w glebie i poprawić odporność. W powyższym celu można zastosować kompost, mikroorganizmy, ekstrakty organiczne lub inne środki kontroli organizmów żyjących w glebie. Główny zamysł polega ma wzmożeniu aktywności drobnoustrojów żyjących w glebie, co odbije się w sposób odwrotny na patogenach. źródło: 2011 DLO Wageningen UR glastuinbouw
Wpływ rodzaju substratu na drobnoustroje
Nie ulega już wątpliwości, iż drobnoustroje odgrywają bardzo ważną rolę. Substrat natomiast w dużej mierze określa skład drobnoustrojów w glebie. Jako substrat, łupiny kokosowe są bogate w organizmy. Wełna skalna jest bogata w bakterie, jednakże liczebność biomasy grzybiczej jest nieporównywalna do łupin kokosowych. Kwestia składu organicznego w substracie posiada kluczowe znaczenie. W przypadku wysokiego poziomu azotu przeważać będą bakterie. Grzyby zależą od skali dłuższych związków węglowych, które nie są trawione przez bakterie.
Zdrowe korzenie Anthurium ciętego w wełnie skalnej.
Problemów z korzeniami uniknąć można poprzez utrzymywanie zdrowego i silnego stanu rośliny. Powyżej omówione zostały środki hodowlane wpływające na omawianą kwestię. Jeżeli roślina jest osłabiona, należy unikać zagrzybienia wokół jej korzeni. Za pomocą poprawnej polityki w zakresie higieny, grzyby zostaną utrzymane poza szklarnią i zapobiegniemy ich ewentualnemu przedostaniu się do wewnątrz. Ponadto, można stosować środki chemiczne, by zmniejszyć obecność grzybów. Odporna hodowla oferuje coraz więcej możliwości zachowania roślin w zdrowym i silnym stanie oraz metod ich ochrony przed zagrzybieniem. Sprawia to, iż ryzyko problemów z korzeniami znacznie się obniża.
Uwaga: część artykułu dotycząca „odpornej hodowli” oparta została na następującym źródle: Odporny substrat: szkic macierzy (2011 DLO Wageningen UR glastuinbouw)
Anthura nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody bezpośrednie lub pośrednie, wynikające z zastosowania udzielonych porad dotyczących uprawy.
Opcjonalnie (w zależności od artykułu)
- Hodowca jest zawsze odpowiedzialny za zapoznanie się z etykietą środka ochrony roślin.
- Udostępniane informacje na temat uprawy są dostosowane do uprawy na terenie Holandii.
