Plantactiviteit is nodig voor een goede gezondheid en groei van de plant

Voordat we het over plantactiviteit kunnen hebben, is het goed om uit te leggen wat dit precies is. Het lijkt soms een beetje een modewoord: de planten en het klimaat moeten ‘actief’ zijn. Een actief klimaat is in feite een kasklimaat dat in staat is om vocht af te voeren. In het verlengde daarvan kunnen we dit ook op planten toepassen: een actieve plant of actief gewas is in staat om te verdampen.

Belang van verdamping
Er zijn veel redenen waarom het belangrijk is dat een plant de mogelijkheid heeft om te verdampen. Echter, het verdampen mag geen doel op zich worden. Een plant kan ook te veel vocht verliezen, hetgeen ten koste zou kunnen gaan van de groei (opbouw van droge stof).

Verdamping door de plant is echter wel noodzakelijk. Het zorgt voor een waterstroom in de plant, waardoor zij essentiële voedingsstoffen uit het substraat op kan nemen en vervolgens kan transporteren naar de bladeren en groeipunten. Daarnaast zorgt verdamping voor koeling van de plant, noodzakelijk als er veel instraling is. Als de temperatuur van een plant namelijk te hoog oploopt, dan valt de groei stil.

Wanneer de plant verdampt, moeten de huidmondjes (stomata) open staan. Dit is dan weer een zeer belangrijke voorwaarde voor het kunnen opnemen van CO2. Een actief gewas is dus ook in staat om veel CO2 op te nemen.

Invloeden
In welke mate een plant kan verdampen en CO2 kan opnemen, is afhankelijk van een aantal factoren die vooral te maken hebben met het kasklimaat. Als we spreken van verdamping, noemen we vaak in één adem ook de zogenaamde huidmondjesweerstand. Dit is een factor die de opening van de huidmondjes reguleert. Een lage weerstand betekent dat de huidmondjes maximaal geopend zijn en er geen belemmeringen zijn voor verdamping en/of CO2 opname.

VPD
Een belangrijke invloed op de huidmondjesweerstand is de VPD, een afkorting van de Engelse term ‘Vapour Pressure Deficit’ (dampdrukdeficiet). Dit is het verschil tussen de dampdruk van de lucht in het huidmondje (waarbij de lucht in het huidmondje verzadigd is) en de dampdruk van de kaslucht. Het dampdrukdeficiet wordt uitgedrukt in Pascal (Pa) of kilopascal (kPa = Pa gedeeld door 1000). De VPD is afhankelijk van de hoeveelheid aanwezig vocht in de lucht en de temperatuur (het vochtdeficiet) en de temperatuur van de plant. Bij een hoge planttemperatuur ten opzichte van de kastemperatuur zal het VPD hoger worden, doordat de absolute luchtvochtigheid bij het huidmondje hoger wordt. Zo is het verschil tussen het huidmondje en de omringende lucht veel groter. In de teelt van anthurium wordt aangenomen dat een VPD tussen de 0,8 en 1,2 kPa een goede waarde is. Bij een VPD van <0,5 vindt er te weinig uitwisseling plaats tussen het huidmondje en de kaslucht en boven een VPD van 1,5 wordt de huidmondjesweerstand heel groot en gaan deze sluiten.

Kortom kun je stellen dat wanneer de luchtvochtigheid van de kas hoog is (boven de 70% voor phalaenopsis en boven de 75% voor anthurium) de planten makkelijker de huidmondjes openen. Beneden deze waarde gaat het gewas zich wapenen tegen een mogelijk vochtverlies en sluiten de huidmondjes. Ook wanneer de temperatuur van het gewas toeneemt door bijvoorbeeld zonnestraling, verdampt de plant veel makkelijker. Hierdoor neemt de VPD toe, waarna de huidmondjes gaan sluiten.

VPD is een uitstekend middel om een inschatting te kunnen maken in hoeverre de huidmondjes geopend zijn en of we te maken hebben met een al dan niet actief gewas. De VPD die op de klimaatcomputer af te lezen is, is een berekende waarde die de temperatuur en de luchtvochtigheid van de kaslucht combineert met de planttemperatuur. Sturing op VPD bij planten met een CAM-fotosynthese is echter niet mogelijk. Doordat de huidmondjes overdag overwegend gesloten zijn, zal de planttemperatuur vrijwel altijd hoger zijn dan de kaslucht en vindt er nauwelijks verdamping plaats. Een berekende VPD op de klimaatcomputer geeft bij phalaenopsis daarom een vertekend beeld en is daardoor niet echt bruikbaar als teeltsturing.

Plantgezondheid
De invloed van het klimaat op de plantgezondheid is heel groot. Het grijpt ten eerste in op de groeiprocessen van de plant. Als de luchtvochtigheid van de kaslucht hoog is, zal dit in de regel een positief effect hebben op de groei van de planten en daarmee de productie. Enig nadeel is dat schimmels en bacteriën zich ook veel beter vermeerderen onder vochtiger omstandigheden. Dit hoeft niet tot problemen te leiden, maar hiervoor is het noodzakelijk dat het kasklimaat zich kan ontdoen van overtollig vocht waardoor de planten ook de mogelijkheden hebben om te verdampen. We creëren dan een ‘actief klimaat’!

De wortelactiviteit wordt gestimuleerd door een vraag naar vocht door de plant. Dus wanneer de planten kunnen (blijven) verdampen, zullen de wortels zich blijven ontwikkelen en actief blijven. Dit houdt ze gezond. Daarnaast is het zo dat een plant met een gezond wortelgestel veel weerbaarder is en dus meer bestand is tegen ziekten en plagen.

Condens
Naast de mogelijkheid van de planten om te kunnen verdampen kan het ook voorkomen dat bij een minder actief klimaat het gewas ‘natslaat’ : vocht uit de kaslucht condenseert op plantonderdelen of bloemen, hetgeen kan leiden tot schimmelziekten, zoals Botrytis. Wanneer de planttemperatuur op peil blijft en er voldoende ruimte is tot verdampen, zal dit niet kunnen voorkomen.

Klimaatsturing
Het belang van een goed en actief klimaat is nu duidelijk, maar hoe kunt u nu zorgen voor een actief klimaat?

Met de bovenverwarming is de afvoer van vocht te versnellen.

Vochtafvoer
Allereerst is benoemd dat een actief klimaat vooral betekent dat de plant kan verdampen. Hiervoor is van belang dat er vocht uit de kas onttrokken wordt (vochtverlies), hetzij door middel van condensatie (tegen het kasdek), hetzij via de luchtramen. Verder zorgen kieren en gaten in de kascontructie ook voor vochtverlies. Dit vindt echter steeds minder plaats in de huidige moderne en veel dichtere kassen. De vochtafvoer kan actief gestimuleerd worden door te stoken, waardoor de kaslucht verwarmd wordt en deze kan opstijgen.

Tegenlucht
Tegenwoordig sluit men het onderdoek vaak om zo energie te besparen. Om gemakkelijk vocht af te voeren kan er een kier in het doek getrokken worden. Dit heeft echter als nadeel dat er een kans bestaat dat er temperatuurverschillen (kouval) in de kas voorkomen, naast het feit dat er energie verloren gaat. Door bijvoorbeeld eerder te luchten en daarbij ook een ‘tegenlucht’ in te stellen kan er op een efficiëntere manier vocht uit de kas afgevoerd worden zonder dat er een kier in het doek getrokken hoeft te worden. Een energiedoek laat namelijk ook vocht door tot ongeveer 50 g/m²/uur.

Planttemperatuur
Als het gewas een hogere temperatuur heeft dan de kaslucht, is het eenvoudiger om vocht af te voeren. Vergelijk het met een pannetje kokend water dat in de mist staat: naar verloop van tijd kookt het pannetje droog, ondanks de verzadigde lucht. Het gewas kan opgewarmd worden door instraling of de belichting.

De onderverwarming verwarmd het gewas meer op en stimuleert de verdamping van de planten. Hiermee wordt er juist vocht toegevoegd aan het kasklimaat.

Buisverwarming
Met een onderverwarming wordt het gewas en/of het substraat verwarmd, waardoor verdamping op gang gebracht wordt. Er kan gesteld worden dat er hierdoor meer vocht in de kas ‘gemaakt’ wordt dan dat er afgevoerd wordt. Dat afvoeren gebeurt juist met het verhogen van de bovenverwarming. Hierdoor stijgt de lucht verder naar boven en kan vervolgens condenseren tegen het dek of afgevoerd worden door de opening in de luchtramen. Het is erg belangrijk dat er een balans bestaat tussen de onder- en bovenverwarming om de activiteit van het klimaat en daarmee de planten optimaal te laten zijn. De invloed van de straling en het verschil in temperatuur en vocht in de kas en buiten dienen daarbij ook meegenomen te worden.

Ventilatoren die een verticale luchtbeweging creëren verplaatsen de drogere lucht van bovenin de kas naar beneden.

Ventilatoren
Met de komst van ‘Het Nieuwe Telen’ hebben de ventilatoren hun intrede gedaan. Veel van deze ventilatoren zijn verticaal gesitueerd, om zo vochtige lucht naar boven en juist droge lucht naar beneden te krijgen zonder dat dit gepaard gaat met enorme energieverliezen. De horizontale ventilatoren zijn juist van belang om de temperatuur en het vocht goed te verdelen in de kas en om de planttemperatuur meer in lijn met de kastemperatuur te laten komen. Door middel van stroming vindt er energieoverdracht plaats tussen plant en kaslucht of omgekeerd.

Al met al genoeg handvaten om ervoor te zorgen dat u een kasklimaat met actieve planten kunt creëren. Voor aanvullende informatie of vragen kunt u contact opnemen met Bureau IMAC Bleiswijk BV.

Wil je het nieuwe digitale Anthurinfo magazine ontdekken, open het hier.

 

Anthura kan niet verantwoordelijk gehouden worden voor schade, direct of indirect, als gevolg van het gebruik van het gegeven teeltadvies.

Optioneel (afhankelijk van het artikel)

  • De teler is te allen tijde zelf verantwoordelijk voor het raadplegen van het etiket van gewasbeschermingsmiddelen.
  • De beschikbare teeltinformatie is geschikt voor Nederlandse teeltlocaties.