Anthurium en Xanthomonas

In anthurium kan een zeer gevaarlijke ziekte voorkomen, die wordt veroorzaakt door de bacterie Xanthomonas (X). Meestal is er sprake van de bacterie Xanthomonas phaseoli pv. Dieffenbachiae (Xpd). Synoniemen hiervan zijn X. axonopodis pv. Dieffenbachiae en X. campestris pv. Dieffenbachiae. De voor anthurium schadelijke Xanthomonas kan in veel verschillende strains (typen) voorkomen. Er zijn milde varianten waarbij een beperkt deel van het sortiment ziek wordt, maar er zijn ook agressieve typen die breed en snel om zich heen grijpen. Ze kan latent (zonder symptomen) in de plant aanwezig zijn en onder gunstige omstandigheden toeslaan. De bacterie kan de anthuriumplant binnendringen via wonden in blad of stengel en via de natuurlijke openingen van de plant, zoals de huidmondjes en hydatodes (guttatie-openingen).

Optimale omstandigheden

Vooral warme en natte omstandigheden zorgen ervoor dat uitbreiding van de ziekte zeer snel kan plaatsvinden. De bacterie vermeerdert zich door deling, waardoor er in zeer korte tijd grote aantallen kunnen ontstaan. Als daarnaast water direct op het gewas terecht komt en er bladbeschadiging ontstaat, kan de bacterie gemakkelijk de plant binnendringen. Als er gebruik wordt gemaakt van gewasbevochtiging, kan de bacterie via het water eenvoudig naar gezonde planten worden verplaatst. Ook middels drainwater kan Xanthomonas gemakkelijk verplaatst worden. De bacterie kan daarnaast eenvoudig worden verspreid door mensen die in het gewas werken. Ze wordt niet door de lucht verplaatst. Planten, die om welke reden dan ook stress vertonen, blijken extra vatbaar voor een aantasting door Xanthomonas.

Beschadiging vormt invalspoort

In dit artikel bespreken we in drie delen verschillende aspecten:

  • Preventieve maatregelen
  • Curatieve maatregelen
  • Starten met een nieuwe teelt na een besmetting

Preventieve maatregelen nemen ter voorkoming van Xanthomonas op het bedrijf
Hieronder hebben wij de maatregelen om Xanthomonas buiten de deur te houden op een rijtje gezet:

  • Maak afspraken met uw leverancier over hygiëne maatregelen, controles en schoon fust. Via bijvoorbeeld stekken of koppen kan de ziekte zeer gemakkelijk worden overgebracht. In een visueel gezonde plant kan de bacterie toch aanwezig zijn.
  • Voordat bezoekers uw bedrijf binnengaan, moeten zij hun handen wassen en desinfecteren.
  • De schuur moet als vuile ruimte worden beschouwd. Hier komen karren, fust, transportmiddelen, huisdieren en (externe) mensen zonder dat er voldoende zicht is op de juiste hygiëne.
  •  Bij binnenkomst naar de kas moeten de zaken qua hygiëne op orde zijn:
    – Zorg ervoor dat er overalls aanwezig zijn en dat bezoekers deze ook dragen;
    – Het is belangrijk dat het schoeisel kan worden ontsmet en nog beter is het om schoenhoezen te gebruiken;
    – Werknemers moeten zich op het bedrijf omkleden in bedrijfskleding;
    – Ontsmet bij binnenkomst in de kas de handen en voeten alvorens de werkzaamheden te starten;
    – Huisdieren horen niet thuis in de kas;
    – Werk bij snijcultuur per bed met minimaal 1 apart mesje dat vooraan het pad in een kokertje bewaard kan worden.

Apart mesje per bed

  • Voorkomen dat aan anthurium verwante planten zoals Aglaonema, Philondendron, Caladium, Dieffenbachia, Spathiphyllum en andere Araceeën bij de anthuriums staan of dat deze middels (drain)water in contact kunnen komen met uw anthuriums. De ziekte kan in dit type planten latent aanwezig zijn zonder symptomen. Ze kunnen de ziekte dan wel op anthurium overbrengen.
  • Plaats nooit anthuriumplanten uit externe bronnen in uw bedrijf.
  • Zorg voor drainwaterontsmetting middels verhitting (minimaal 30 sec. bij 90 graden Celsius) of UV (min. dosis van 100mJ/cm2).
  • Reinig silo’s minimaal 1x per jaar grondig.
  • Gebruik H2O2 om leidingen en silo’s schoon te houden van organische aanslag.
  • Voorkom waterstromen van buiten(buren) die de kas in komen evenals ongedierte.
  • Zorg dat u en uw personeel op de hoogte zijn van beelden van de ziekte. Heeft u twijfels over bepaalde symptomen, laat dan door een specialistisch laboratorium een breed ziekte-onderzoek doen, waarbij er niet alleen naar Xpd wordt gekeken maar minimaal de hele plantpathogene Xanthomonas groep wordt onderzocht. Dat is van groot belang, want er zijn ook niet plantpathogene Xanthomonas soorten.

 

Overzicht schadebeelden
Er zijn schadebeelden van Xanthomonas die moeilijk herkenbaar zijn en er bestaan ook schadebeelden die makkelijker te herkennen zijn. Via de link komt u bij een overzicht van zowel moeilijk als eenvoudig te herkennen schadebeelden veroorzaakt door Xanthomonas. Dit is een pdf-bestand dat gedownload en geprint kan worden:
Xanthomonas in anthurium – eenvoudig en moeilijk te herkennen schadebeelden

 Controleer voortdurend of er op uw bedrijf nog hiaten zijn, die de keten van fytosanitaire maatregelen kunnen doorbreken.

 

Barrière theorie

  • Barrière 1: van buiten naar schuur
  • Barrière 2: van schuur naar kas
  • Barrière 3: van kas naar bed/ sectie

Bij iedere barrière desinfectie/ hygiëne maatregelen

Curatieve maatregelen om de effecten van een aanwezige besmetting te minimaliseren
Alle eerder besproken maatregelen zijn nog steeds van groot belang. Mocht u er toch niet in slagen om Xanthomonas buiten de deur te houden, probeer de schade dan zoveel mogelijk te beperken. Dit kan middels de volgende maatregelen en regels:

  • Er moet altijd worden gewerkt van een schoon naar een besmet perceel;
  • Het besmette perceel (of percelen) moet worden gecompartimenteerd. Dit kan onder andere door een folie tot bovenaan het scherm te monteren. De compartimenten moeten als aparte sectie behandeld worden met ieder hun eigen hygiëne maatregelen.
  • Scout minimaal wekelijks op zieke planten en zorg dat uw medewerkers goed op de hoogte zijn van de symptomen van de ziekte.
  • Planten die zijn besmet, moeten in een gesloten plastic zak uit het bed of van de tafelvloer worden verwij­derd. Planten in de directe omgeving moeten ook worden verwijderd en het substraat moet worden afgevoerd. Alles wat verwijderd wordt, dient zo spoedig mogelijk van het bedrijfsterrein afgevoerd te worden.

Werkzaamheden
Alleen werkzaamheden uitvoeren in een droog gewas, dus nooit ’s morgens vroeg.  Via kleding kan de bacterie eenvoudig over grote afstand verspreid worden.

Gescheiden waterstromen
Drainwater van besmette afdelingen moet bij voorkeur niet hergebruikt worden om de kans op herbesmetting zo klein mogelijk te houden.

Klimaat
Via vocht wordt de bacterie gemakkelijk verspreid. Luchtvochtigheid bevorderende maatregelen die het gewas nat maken, mogen niet meer worden gebruikt (bv. Lego-sproeiers) of slechts alleen tot een niveau waarop stress wordt voorkomen.

  • Met een juiste klimaatregeling moet gezorgd worden dat het gewas zo droog mogelijk blijft. Het gutteren van de planten moet zoveel mogelijk worden voorko­men. Opstoken in de ochtend om het gewas droog te krijgen is zeer aan te bevelen. Zorg dat de worteltempertuur onder de planttemperatuur blijft om worteldruk en gutteren te verminderen.
  • Planten die niet goed groeien zijn extra vatbaar voor de bacterie. Voorkom daarom extreme klimaatomstandigheden en hoge temperatu­ren. Bij 30°C kan de bacterie zich optimaal vermeerderen, terwijl anthurium dan juist makke­lijk in de stress kan raken.

Guttatie

Bemesting
Glutamine vormt een belangrijke voedingsbron voor de bacterie en komt via het gutteren van de planten vrij. Er wordt minder glutamine door de plant gemaakt als het ammonium en nitraat stikstof zo laag mogelijk worden gehouden. Ammoniumnitraat moet uit het voedingsschema worden weggelaten en bij voorkeur moet vloeibare kalksalpeter gebruikt worden.

Bestrijding
Bestrijding van de bacterie is niet mogelijk. De ontwikkeling kon in het verleden wel worden geremd met antibiotica (Fytostrep), koperhoudende middelen (de bacterie ontwikkelt wel snel resistentie en de middelen zijn vaak fytotoxisch). Tegenwoordig zijn deze middelen echter verboden om te gebruiken in de tuinbouw.

Er zijn wel plantweerbaarheidsproducten die in de praktijk toegepast worden zoals:

Neem contact op met de specialisten van Plantosys : https://www.plantosys.com/nl/

Gewasbescherming
Stap voor de reguliere (chemische) gewasbescherming over op het gebruik van ruimtebehandelingmethoden, zoals Fog of LVM (Low Volume Method). Bij normaal spuiten wordt het gewas nat gemaakt wat sterk bijdraagt aan de verspreiding van de bacterie.

Nat gewas

Snijcultuur: Om verspreiding van de ene naar de andere plant te voorkomen via de wonden die worden gemaakt bij het blad- en bloemen snijden, dienen de mesjes na een aantal handelingen te worden ontsmet. Naarmate dit verder verfijnd wordt, is de kans op verdere verspreiding via het mesje sterk gereduceerd.  Na iedere handeling ontsmetten is het beste, maar niet altijd werkbaar. Ontsmetten kan met alcohol (85%), chloor of ‘Menno florades’ (verkrijgbaar bij o.a. Brinkman).  Het beste is om minimaal 5 mesjes te gebruiken, zodat bij gebruik van het ene mesje, het andere even in het ontsmettingsmiddel kan blijven staan.

Regenleiding gebruik

Met bovenlangs watergeven (potcultuur) is de kans op verspreiding van de bacterie enorm. Dit geldt bij snijcultuur voor het gebruik van de regenleiding op de teeltbedden. Als dit niet anders kan, dan is het aan te bevelen in het laatste deel van de gietbeurt gestabiliseerde H2O2 op te nemen. Dit kan helpen om de bacterieverspreiding te verminderen. Er worden in de praktijk doseringen tot wel 100ppm toegepast. Langdurig en veelvuldig gebruik van peroxide kan de waslaag van het gewas aantasten.


Starten met een nieuwe teelt na een besmetting
Mocht uw teelt getroffen zijn door Xanthomonas en na verloop van tijd weer starten met een nieuwe teelt in een deel van de kas, dan zal ook worden ingezet op het voorkomen van een mogelijke nieuwe besmetting. Hoe kunt u dan het beste te werk gaan? Hierbij de maatregelen en informatie op een rij:

  • Scherm de overige afdelingen af tegen vocht, stof en rondslingerende materialen tijdens het ruimen.
  • Verwijder al het aanwezige organische materiaal in de besmette afdeling (inclusief onkruid, oud blad en organische substraten).
  • Ontsmetten van oppervlakten, materialen, kasopstanden, beton e.d. is alleen zinvol als het van tevoren gereinigd wordt van organische aanslag. Ontsmettingsmiddelen zijn alleen effectief op schone oppervlakten!
  • Ontsmetten in een lege kas is mogelijk met Formaline. Pas op voor schade aan aangrenzende gewassen. Regenleidingen kunnen ook in 1 dag in zuur en 1 dag in een base gelegd worden, vervolgens wel goed uitspoelen. Als zuur kan genomen worden 1 liter salpeterzuur (HNO3; 38%) op 30 liter water en als base 1 kg kaliloog (KOH, 34%) op 30 liter water. De regenleidingen dienen te allen tijde vrij te zijn van wortel- en plantresten en van een te grote alg-aanslag.
  • Vervang het huidige teeltsysteem met nieuwe materialen. Indien er toch hergebruikt wordt, ontsmet dan zo grondig mogelijk wat er nog achterblijft. Gebruik gronddoek nooit opnieuw.
  • Indien de regenleidingen hergebruikt worden, spoel ze dan goed door en ontsmet ze ook goed van buiten.
  • Na het uitruimen dient alles ontsmet te worden, ook de kasopstanden en de paden.
  • Indien mogelijk de kas minimaal 6 weken leeg laten liggen voordat u weer een nieuwe teelt begint.
  • De nieuwe afdeling wordt als aparte sectie beschouwd, wat inhoudt dat alle preventieve hygiënische maatregelen gelden voordat deze afdeling wordt betreden.
  • Gebruik druppel- en drainleidingen nooit opnieuw, deze zijn lastig te ontsmetten.
  • Laat u door een gespecialiseerd bureau adviseren over de juiste aanpak voor het schoonmaken van uw kas.

Als de besmetting het hele bedrijf betrof, dan gelden bovenstaande maatregelen vanzelfsprekend voor het hele bedrijf.

ALLEEN MET GOEDE HYGIËNISCHE MAATREGELEN KAN HET PROBLEEM ONDER CONTROLE WORDEN GEBRACHT!!!

Ontsmettingsmiddelen om Xanthomonas te doden op materialen en oppervlakten.

Reinigingsmiddelen, die een ontsmettende nevenwerking hebben.

Voor meer informatie of vragen, kunt u contact opnemen met André Lont, Gewasspecialist Anthurium.
E-mail: al@anthura.nl

Volg de gebruiksaanwijzing op het etiket en de voor in uw land geldende regels op het gebied van ontsmetting en reiniging. Ontsmettingsmiddelen werken alleen als de te ontsmetten materialen en oppervlakken grondig zijn gereinigd.